Pluciński Zygmunt (1882–1933), właściciel ziemski, działacz ziemiański i Narodowej Demokracji. Ur. 12 II w Strzempiniu (Strzępiniu) w pow. bukowskim, był synem Kazimierza i Bronisławy z Trąmpczyńskich, młodszym bratem Leona (zob.). Ukończył Gimnazjum Realne im. Fryderyka Wilhelma w Poznaniu (należał w latach szkolnych do tajnej organizacji niepodległościowej), kształcił się następnie w średniej szkole rolniczej we Frankfurcie nad Odrą i w l. 1901–3 w Wyższej Szkole Rolniczej w Berlinie; studiów nie ukończył. Po śmierci ojca (1901) zamieszkał najpierw w Fiałkowie, a po dokonaniu w r. 1903 działów rodzinnych objął liczący 762 ha majątek Lusówko z folwarkiem Rozalin w pow. poznańskim. Wcześnie rozpoczął działalność społeczno-polityczną związaną z ruchem narodowo-demokratycznym. Należał do tajnej organizacji Obrony Narodowej, inicjującej działalność narodowo-oświatową pod zaborem pruskim. Ok. r. 1910 został członkiem tajnej Ligi Narodowej. Jednocześnie działał w Centralnym Tow. Gospodarczym, kółkach rolniczych i Tow. Młodych Ziemian. Założył w Lusówku koło śpiewackie, Tow. Młodzieży Katolickiej i gniazdo sokole. W pierwszej wojnie światowej nie brał udziału. W połowie grudnia 1918 został wysłany przez komisariat Naczelnej Rady Ludowej do Westfalii z kilkudziesięcioma tysiącami marek, które miały być przeznaczone na koszt przejazdu zamieszkałych tam Polaków, ochotników do WP. Wybuch powstania wielkopolskiego zastał go w Lusówku, gdzie zorganizował z mieszkańców Lusówka i okolicznych wsi formację ochotniczą uzbrojoną w broń odebraną Niemcom i na jej czele strzegł linii kolejowej łączącej Poznań z Berlinem. P. brał udział w tworzeniu zrębów polskiej administracji jako członek Rady Ludowej na pow. poznański-zachodni. Jako dowóca kompanii był pod Zbąszyniem. W czasie powstania złożył egzamin oficerski i został podporucznikiem. Na początku 1919 r. został adiutantem naczelnego dowódcy armii powstańczej gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego. W lutym 1919 był, razem z Franciszkiem Sołtysiakiem i ks. Antonim Ludwiczakiem, współzałożycielem Narodowego Stronnictwa Ludowego (inspirowanego przez Narodową Demokrację, a działającego wśród chłopów) i został jego wiceprezesem. Latem 1920 w czasie wojny polsko-radzieckiej brał udział w werbowaniu ochotników do WP i uczestniczył w walkach na przedpolu Warszawy.

Po zakończeniu działań wojennych P. wrócił do pracy w Lusówku i Lusowie, którego część dzierżawił. Równocześnie prowadził szeroką działalność społeczną i polityczną. Należał do inicjatorów i organizatorów Zjednoczenia Producentów Rolnych; został jego dyrektorem, a potem prezesem Rady Zarządzającej tej organizacji i wspierał ją również finansowo. Uczestniczył w Wielkopolskiej Izbie Rolniczej, Związku Ziemian, Stowarzyszeniu Porządku Publicznego, Związku Polskich Organizacji Rolniczych (wiceprezes), przez wiele lat wchodził do komitetu redakcyjnego „Gazety Rolniczej”. Czynny nadal w «Sokole» był I wiceprezesem Dzielnicy Wielkopolskiej.

W okresie zamachu majowego 1926 r. wszedł w skład Komitetu Wojewódzkiego Organizacji Obrony Państwa w Poznaniu (wraz ze Stefanem Dąbrowskim, Stanisławem Marciniakiem, Janem Marwegiem, Romualdem Paczkowskim, Celestynem Rydlewskim, Sewerynem Samulskim), utworzonej przeciw zamachowi Piłsudskiego. W grudniu 1926 mianowany został oboźnym Dzielnicy Zachodniej Obozu Wielkiej Polski (OWP – obejmującej Wielkopolskę, Pomorze, Śląsk i woj. łódzkie), organizacji utworzonej przez Romana Dmowskiego w Poznaniu. P. zasiadał także w organach centralnych OWP: Wielkiej Radzie i Wydziale Wykonawczym. Uczestniczył we wszystkich ważniejszych akcjach politycznych Narodowej Demokracji w Wielkopolsce. W r. 1929 przewodniczył Narodowemu Komitetowi Gospodarczemu podczas wyborów do sejmiku powiatowego na terenie pow. poznańskiego. W r. 1930 podczas wyborów parlamentarnych mianowany został pełnomocnikiem listy endeckiej na Okręg Poznań-wieś. Jednocześnie kandydował z listy państwowej Stronnictwa Narodowego (Lista Narodowa) do Sejmu RP, ale nie został wybrany. W r. 1931 stanął na czele utworzonego przez endecję Komitetu Obrony Narodowej w Poznaniu, skierowanego przeciw polityce rewizjonistycznej Niemiec. W ostatnich latach życia w większym stopniu poświęcił się gospodarstwu w Lusówku, w którym m. in. zaprowadził nowoczesną plantację chmielu. P. opisał folwarki Lusówko, Rozalin i Fiołkowo (P. 1911), ogłosił też drugą broszurę La propriété – „Lusówka”, Pologne occidentale (P. 1922). Pozostawił w rękopisie Wspomnienia moje, okresu powstania wielkopolskiego, spisane we wrześniu 1933 (znajdujące się u rodziny). Zmarł wskutek choroby nerek 15 XII 1933 w Poznaniu i pochowany został w grobowcu rodzinnym na cmentarzu parafialnym w Lusowie. Odznaczony był Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta, Krzyżem Walecznym oraz Odznaką Mieczów Hallerowskich.

Ożeniony od r. 1906 z Zofią z Krajewskich (zm. 19 XI 1973), miał córkę Janinę (1915–1976) oraz synów: Wiesława (1917–1939), poległego w stopniu porucznika w kampanii wrześniowej, Juranda (ur. 1919).

Wielkopolski Słownik Biograficzny, P. 1981 s. 577–8; – Bielecki T., W szkole Dmowskiego, Londyn 1968; Czubiński A., Centrolew, P. 1963 s. 39; Kaczmarek Z., Obóz Wielkiej Polski, Geneza i działalność społeczno-polityczna w latach 1926–1933, P. 1980 s. 9, 14, 28, 86; tenże, Obóz Wielkiej Polski w Poznańskiem w latach 1926–32, „Dzieje Najnowsze” R. 6: 1974 z. 3 s. 24, 26, 27, 39, 48; Kozicki S., Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964; Księga pamiątkowa na 75-lecie „Gazety Rolniczej” 1861–1935, W. 1938 I 70–71, II 662 (fot.); Marczewski J., Narodowa Demokracja w Poznańskiem 1900–1914, W. 1967; Micewski A., Roman Dmowski, W. 1971; S. P., Śp. Zygmunt Pluciński, „Gaz. Roln.” 1934 nr 1–2 s. 35–6 (fot.); Studia Historyczne, Kr. 1975 XVIII z. 2 s. 267; Terej J., Idee, mity, realia. Szkice do dziejów Narodowej Demokracji, W. 1971 s. 117; Wapiński R., Endecja na Pomorzu. 1920–1939, Gd. 1926; – Księga adresowa gospodarstw rolnych województwa poznańskiego…, P. 1926; Monitor Pol., 1930 nr 241 s. 2; [Zieliński J.] Kułakowski M., Roman Dmowski w świetle listów i wspomnień, Londyn 1972 II; – „Dzien. Pozn.” 1933 nr 290; „Gaz. Warsz.” 1933 nr 385 s. 9 nr 387 s. 5; „Kur. Pozn.” 1919 nr 98, 1930 nr 526, 1933 nr 577 s. 3, 5, nr 579 s. 5 (fot.), nr 580 s. 6, nr 581 s. 9, nr 583 s. 5; „Kur. Warsz.” 1933 nr 348 s. 30; „Myśl Narod.” 1933 s. 838; „Placówka” R. 2: 1934 nr 1 (fot.); „Prawda” 1926 nr 134; – Arch. Uniw. Berlińskiego: Album der Studierenden der Königlichen Landwirtschaftlichen Hochschule zu Berlin 1886–1908; B. Kórn.: sygn. 11269 (Sławomir Leitgeber, Plucińscy, mszp.); Materiały w Red. PSB; – informacje siostrzeńca księdza Antoniego Gościmskiego.

Zygmunt Kaczmarek